Oedeemtherapie

Oedeemtherapie

Oedeem betekent letterlijk vochtophoping. Oedeem kan verschillende oorzaken hebben. Ligt de oorzaak in een storing van het lymfsysteem dan spreekt men van lymfoedeem. Wanneer het oedeem is ontstaan door het slecht werken van de bloedvaten dan spreekt men van veneus oedeem. Ook kan oedeem ontstaan als een stoornis is in de aanmaak van vetweefsel (lipoedeem).

Het lymfvatstelsel

Het lymfvatstelsel is een afvoersysteem voor weefsel­vocht met allerlei stoffen daarin opgelost, o.a. eiwitten en afvalstoffen. Het lymfvocht wordt door lymfvaatjes ver­voerd; deze vaatjes bevatten klepjes, zodat het opgenomen lymfvocht niet terug kan stromen. Het vervoer gaat van de kleine vaatjes naar grotere vaten. Lymfklieren werken als filter van bacteriën, virussen en andere afvalstoffen en voornamelijk in de liezen en oksels zijn grotere lymfklieren aanwezig. Na een lang traject komt het lymfvocht in de bloedcirculatie terecht.

In een goed functionerend systeem wordt 90% van het vocht via het bloedvatstelsel afgevoerd en gaat de overige 10% via het lymfvatsysteem. Als er lymfklieren verwijderd en/of beschadigd zijn, nemen de naburige vaten het trans­port in de meeste gevallen over. Als dit niet het geval is, kan dit problemen geven voor de afvoer van het weefselvocht. Hierdoor kan een opeenhoping van vocht ontstaan met als gevolg het dikker worden van een been of arm. Men spreekt hier van lymfoedeem.

Er bestaan twee vormen van lymfoedeem. De eerste vorm is primair lymfoedeem. Dit is een aangeboren of erfelijke afwij­king waarvan de oorzaak onbe­kend is. De lymfklieren zijn of in meerdere mate aanwezig, maar tevens vergroot waardoor ze niet goed functioneren of juist in mindere mate aanwe­zig. De afwijking is al bij de ge­boorte aanwezig, maar het oedeem komt vaak pas op jong volwassen leeftijd tot uiting.

Bij de tweede vorm, secundair lymfoedeem, is de oorzaak wel bekend. De oorzaken kunnen zijn:

• Lymfkliertoilet: operatie waarbij lymfklieren verwijderd zijn. Het meest voorkomend is een okselkliertoilet na een borstamputatie
• Verwijdering lymfklieren in het hoofd- halsgebied
• Operatie, trauma (kneuzing, verstuiking)
• Bestraling
• Terugkerende ontstekingen of infecties

Daarnaast zijn er nog ver­schillende soorten oedeem die worden veroor­zaakt door andere factoren, zoals zwangerschapsoedeem, premenstrueel oedeem, oedeem ten gevolge van een afwijking in het aderlijke of slagaderlijke bloedvatstelsel, oedeem t.g.v. hart­problemen, lipoedeem (oedeem van de benen wat ontstaat doordat vetcellen de lymfvaat­jes afknellen, zodat de vochtafvoer belemmerd wordt). 

Behandeling van oedeem door de huidtherapeut

De huidtherapeut heeft verschillende therapieën om oedeem te behandelen.

Manuele lymfdrainage is een massagetechniek waarbij je met zacht pompende bewegingen het fijne netwerk van lymfvaten, dat direct onder de huid ligt, activeert.

Door middel van manuele lymfdrainage wordt geprobeerd de nog werkende lymfvaten te stimuleren, zodat het overtollige vocht door de lymfvaten afgevoerd kan worden. Ook worden lokale verhardingen in het weefsel, die door het oedeem zijn ontstaan, soepel gemaakt. Tevens wordt geprobeerd nieuwvorming van lymfvaten te stimuleren, zodat de nieuwe vaten de lymfstroom gedeeltelijk kunnen overnemen.

Zowel primair als secundair lymfoedeem kan door middel van manuele lymfdrainage behandeld worden.

Oedeem- en fibrosegrepen zijn speciale handgrepen. Met oedeemgrepen leidt de huidtherapeut vocht door het weefsel naar een plaats waar het vocht gemakkelijker wordt opgenomen. Met fibrosegrepen worden verhardingen in het weefsel soepeler gemaakt.

Lymfapress zorgt de huidtherapeut ervoor dat het overtollige vocht wordt afgevoerd. In een aantal gevallen wordt er gebruik gemaakt van een drukgolfapparaat of “lymfapress”. Dit apparaat wordt ter ondersteuning van de manuele lymfdrainage gegeven.

Ambulante compressietherapie is een combinatie van zwachtelen van ledematen door de huistherapeut en bewegen door de patiënt.

Lymftaping is een techniek met plaktape die wordt gebruikt omgebieden te draineren waar geen ambulante compressie toegepast kan worden.

Aanmeten therapeutisch elastische kous. Aan het eind van een behandelperiode wordt een therapeutisch elastische kous(en) aangemeten. De kous zorgt voor behoud van het verkregen resultaat.

Ademhalings- en bewegingsoefeningen. De huidtherapeut leert u ademhalingsoefeningen aan om zelf de lymfafvloed te stimuleren. Tevens worden er bewegingsoefeningen doorgenomen die u thuis zelf kunt uitvoeren.

Wat kunt u zelf doen?

Om het ontstaan van oedeem of verergering te voorkomen, kunt u de volgende leefregels in acht nemen:

1. 1.     Vermijd omstandigheden waardoor de afvoer van lymfevocht wordt belemmerd

• blijf bewegen, maar met mate en aangepaste oefeningen;
• geen knellende kleding dragen (schoenen, pantykousjes, strakke broeken);
• geen schoenen met hoge hakken dragen: de spierpompwerking verminderd hierdoor. Laag gehakte schoenen bevorderen een goede afwikkeling van de voet. Daarmee wordt de werking van de spieren in het onderbeen verbeterd;
• leg tijdens rust het betrokken lichaamsdeel omhoog of doe een aantal oefeningen;
• bij lange vlieg- of busreizen de therapeutisch elastische kousen dragen en geregeld oefeningen doen.

1. 2.     Overmatige inspanning en vermoeidheid verergeren het oedeem

• vermijd zwaar werk en zwaar tillen, krachtsinspanning, rekbewegingen, abrupte bewegingen (zoals tennis en volleybal)
• las regelmatig rustpauzes in, zorg voor afwisseling tussen beweging en rust;
• forceer niets bij bewegingsoefeningen;
• liggen en lopen is beter dan staan en zitten;
• sporten kan in overleg met de behandelend arts. Lopen, zwemmen, fietsen gaat in de meeste gevallen prima. Lang zwaar fietsen en wandelen vermijden.

1. 3.     Voorkom verwondingen en bloeduitstortingen

• niet krabben aan wondjes, puistjes, e.d.;
• voorkom snij- en brandwonden, blaren, schaafwonden en bloeduitstortingen, wondjes door voet- en nagelverzorging;
• inspecteer uw voeten regelmatig op wondjes e.d.;
• indien er toch wondjes ontstaan, jodium(zalf) aanbrengen (altijd bij u dragen);
• voorkom insectenbeten en huisdieren krabben en beten;
• vermijd muggenlanden met de vakantie (anti-muggenstiften gebruiken);
• niet op blote voeten lopen;
• controleer uw schoenen regelmatig op drukplekken;
• raadpleeg uw arts bij ontstekingen;
• laat geen injecties, infuus, acupunctuur, bloeddrukmeting in het aangedane      gebied uitvoeren;
• houdt de huid vet, zodat een te droge huid, kloofjes en barstjes voorkomen worden;
• voorkom allergieën;
• ontharen d.m.v. ontharingscrème, i.p.v. harsen, mesjes of een scheerapparaat.

1. 4.     Overmatige hitte en koude vermijden

• geen thermale baden, sauna, warme of ijskoude kompressen, bestralingen, elektrische deken, zonnebaden, e.d.;
• niet in te warme zwembaden zwemmen; temperaturen tussen de 25-28 graden is ideaal;
• bij beenlymfoedeen de voetverwarming in de auto uitschakelen;
• bij koorts of griep koortsdrukkende middelen gebruiken.

Oefeningen bij een armlymfoedeem

Oefeningen bij een armlymfoedeem
1. Hoofd voorover, achterover en zijwaarts buigen. Dit stimuleert de lymfafvoer in de hals en nek.
2. Schouders naar voren, naar achteren, omhoog, omlaag trekken, dit stimuleert de drainage in het schoudergebied.
3. Arm voor-, achter- en zijwaarts heffen. Dit stimuleert de lymfafvoer in het schoudergebied.
4. Arm in horizontale positie buigen en strekken. Dit stimuleert de lymfafvoer in de bovenarm.
5. Pols buigen en strekken met de duim naar boven stimuleert de lymfafvloed in de bovenarm.
6. Vingers en duim buigen en strekken stimuleert de afvoer in de onderarm, handen en vingers.

Oefeningen bij een beenlymfoedeem
1. Buikademhaling stimuleert de lymfafvloed in de buikholte. Dit vergemakkelijkt de afvoer uit het been.
2. Op de zij liggend kan het been omhoog, naar voren en naar achteren worden bewogen. Dit stimuleert de lymfafvoer in het heup- en liesgebied.
3. Buigen en strekken van de knie stimuleert de lymfafvloed in het bovenbeen.
4. Draaien van de enkel stimuleert de lymfafvoer in het onderbeen.
5. Bewegen van de tenen stimuleert de lymfafvoer in de voet.

Als u de oefeningen in de aangegeven volgorde uitvoert, heeft dat het voordeel dat telkens eerst het bovenliggend afvoergebied wordt vrijgemaakt. Er mag door de oefeningen geen pijn ontstaan. Vermijd abrupte trekkende of zwaaiende bewegingen. Na elke oefening even een korte rustpauze houden (ca. 5 seconden). Voer de oefeningen langzaam op om oververmoeidheid tegen te gaan.

 

Heeft u vragen, opmerkingen of wilt u een afspraak maken? Neem dan geheel vrijblijvend contact op met ParaDerma.